"Jana ze Wzgórza Latarni" Lucy Maud Montgomery

Jana ma dwanaście lat i mieszka razem z babką i matką w wielkim domu w Toronto w dzielnicy, która lata świetności ma już dawno za sobą. Ulica przy, której stoi dom nosi nazwę Wesołej, ale nikomu nie jest tam do śmiechu. W domu rządzi babka Jany, oschła i złośliwa, która traktuje swoją wnuczkę jako zło koniecznie i wymaga absolutnego podporządkowania się. Każdym swoim gestem pokazuje jak bardzo nie lubi Jany, nazywanej przez nią Wiktorią jedynie dlatego, że wie, że Jana nie znosi swojego pierwszego imienia. Zahukana i ciągle ośmieszana dziewczynka ucieka w fantazjowanie o życiu na Księżycu. Nie jest ona jednak typem marzycielki, jej marzenia są jak najbardziej przyziemne, ponieważ Jana najbardziej w świecie chciałaby zajmować się domem. Marzy o sprzątaniu, gotowaniu i ogrodnictwie. Oczywiście, babka Jany potępia te, jej zdaniem „gminne”, zapędy.  Dziewczynka nic nie mówiąc babce gdy tylko znajduje chwilkę czasu wymyka się do kuchni, aby przyglądać się jak Marynia, pomoc domowa, prowadzi gospodarstwo. Razem z Janą i jej bezwzględną babką mieszka też matka dziewczynki – istota piękna, dobra i nie posiadająca ani grama charakteru potrzebnego w postawieniu się swojej matce. Dlatego ustępuje jej we wszystkim i rzadko kiedy ma chwilę czasu aby się zając swoją córką. Wie, że babka nie pochwala spędzania z nią czasu, wiec stara się to ograniczać. Babka jest bardzo zazdrosną o tą miłość kobiety do własnego dziecka.

 Jana przez całe swoje życie pewna jest, że jej ojciec nie żyje. Kiedy dowiedziała się z plotek rozsiewanych w jej szkole, że jest to nieprawda był to dla niej prawdziwy wstrząs. Okazało się, że jej rodzice żyją w separacji, a jej ojciec, pan Andrzej Stuart, mieszka na Wyspie Księcia Edwarda. Niedługo po tej wiadomości do rezydencji przy Wesołej przychodzi list od ojca Jany. Chce on, żeby jego niewidziana od 8 lat córka spędziła z nim lato na wyspie. Cała rodzina jest zszokowana. Matka Jany bojąc się, że jej małżonek mógłby odebrać jej dziecko zgadza się na wyjazd córki. Dziewczynka mimo wielu obaw i niechęci, a wręcz nienawiści jaką zaczęła żywić do ojca dowiadując się o jego istnieniu,  jedzie na Wyspę Księcia Edwarda. Oczywiście, okazuje się, że wszelkie jej obawy były płonne, a między ojcem i córka rodzi się prawdziwa przyjaźń. Razem wybierają i kupują dom na Wzgórzu Latarni, gdzie Jana wreszcie może ziścić swoje marzenia i prowadzić prawdziwe gospodarstwo. Z nieopierzonego kurczęcia, zahukanego i nieśmiałego, zmienia się w prawdziwą, zaradną gospodynię, która nie bojąc się nikogo i niczego poznaje nowych przyjaciół i przeżywa rozliczne przygody. Sielanka ta nie jest jedna idealna. Na horyzoncie czai się ciotka Irena – siostra ojca – której niejasne insynuacje o przeprowadzeniu rozwodu rodziców Jany w Stanach Zjednoczonych i ponownym ożenku ojca wprowadzają w życie dziewczynki zamęt.

„Jana ze Wzgórza Latarni” podejmuje kontrowersyjny jak na tamte czasy temat. Rozwody nie były wówczas tak szeroko praktykowane jak teraz, a jeśli już do nich doszło było to hańbą na honorze rodziny i wzbudzało ogólną sensację.  Jeśli małżonkowie nie mogli się ze sobą dogadać to najczęściej żyli osobno, ale nie rozwodząc się, niejako w wiecznej separacji. Częściej jednak zostawali ze sobą mimo obopólnej niechęci zachowując pozory (albo i kłócąc się cały czas), bo nawet to było lepsze niż popsucie sobie opinii separacją i rozwodem. Wiele rodzin wręcz chwaliło się tym, że w ich historii nie było żadnego rozwodu.

Jana jest osóbką twardo stąpającą po ziemi, której wrodzona rezolutność została stłamszona przez surową babkę i słaby charakter matki. Lato z ojcem, które zapewniło jej zdrową atmosferę rozwoju oraz zawieranie nowych przyjaźni z ludźmi prostymi, naturalnymi i dobrymi, którym brak było arystokratycznej, skostniałej sztuczności domu w Toronto pozwoliły Janie na odkrycie samej siebie.  Dodatkowo, miłość i przyjaźń jaką zaznała na i którą była otoczona na Wyspie Księcia Edwarda dały jej siłę do dalszego rozwoju charakteru. Po powrocie z pierwszego lata spędzonego na Wyspie Księcia Edwarda Jana jest na tyle silna, że nie daje się podporządkować babce. Zaczyna też widzieć wady swojej niegdyś ubóstwianej i idealizowanej matki. Niejako dokonuje wyboru między swoimi rodzicami i mimo całej miłości do matki to z ojcem woli żyć i mieszkać.

Historia rodziców Jany pokazuje jakie są konsekwencje wtrącania się osób postronnych w Zycie małżeńskie pary. W zepsuciu ich związku równa rolę odgrywała apodyktyczna babka, jak i ciotka Irena i jej udające słodkości złośliwe drobne komentarze rzucane mimochodem. Może gdyby nie słaby charakter matki Jany nie miałaby one takiej siły rażenia?

Abstrahując od poważnych zagadnień poruszonych w tej powieści jest ona wypełniona taką ilością ciepła, ze rozgrzewa jak herbata w zimowy dzień. Opisy codziennych zmagań Jany z prowadzeniem domu (pożar na dachu!), nauka gotowania, którą Jana posiadła w stopniu zadziwiającym i opis rytmu życia dostosowanym do zmieniających się pór roku sprawiają, że wracam do tej książki jak do starego, dobrego przyjaciela. To dzięki niej zapragnęłam piec i gotować, a zrobienie dżemu z poziomek pozostaje moim marzeniem aż do teraz (czy ktoś mi powie skąd mam wziąć tyle poziomek?). 

Lucy Maud Montgomery będę wielbić zawsze za Anię, Emilkę i Pat, ale to „Janie ze Wzgórza Latarni” rezerwuje specjalne miejsce w moim sercu.

Pozdrawiam,

Kura Mania.

PS. Zrobiło się sentymentalnie. Cóż poradzę, że uwielbiam tę książkę.

Mania